Spadające gwiazdy

Spadające gwiazdy to nie tylko gratka dla fanów astronomii, ale również świetny sposób na spędzanie wolnego czasu. W końcu nie ma nic lepszego niż leżenie pod gołym niebem z teleskopem i wypatrywanie na niebie migoczących punktów, jeśli pogoda dopisze. Jednak żeby móc przeprowadzać te obserwacje, należy znać dokładne kalendarium spadających gwiazd. Tego z kolei dowiecie się poniżej.

Spadające gwiazdy? To tylko nazwa

Pewnie zastanawialiście się kiedykolwiek, czy określenie \\\”noce spadających gwiazd\\\” oznaczają, że spadające gwiazdy faktycznie “spadają”? Otóż nie. Usystematyzujmy podstawowe fakty: gwiazdy to tak naprawdę meteory, które przelatują przez atmosferę ziemską.

Skoro już to ustaliliśmy, przyjrzyjmy się temu, czym jest deszcz meteorów. Jest to moment, w którym powłoka gazowa otaczająca Ziemię przecinana jest przez meteory w dużej ilości z tego samego roju. O zjawisku “deszczu meteorów” mówimy bowiem, gdy ich zenitalna liczba godzinna przekroczy 100. Z kolei rój meteorów to zjawisko, do którego dochodzi w momencie spalania się drobinek materii z roju po wejściu w ziemską atmosferę. Noce spadających gwiazd są więc tak naprawdę skupiskiem przecinających atmosferę rojów.

Spadające gwiazdy 2024. Czym się różni meteor od meteorytu

Meteor jest świecącym śladem, który pozostawił meteoroid poruszający się w naszej atmosferze. Meteoroid to z kolei odruch skalny, mniejszy od planetoidy, który porusza się orbitami wokół Słońca o średnicy od 0,1 mm do 10 m. Metereoidy przebijają się przez naszą atmosferę każdego dnia w przedziale 100-1000 ton materii kosmicznej. Mogą stanowić również zagrożenie dla stacji kosmicznych ISS i satelitów z uwagi na ryzyko ich uszkodzenia. Jeśli spadną na ziemię, określa się je mianem meteorytów.

Roje powodujące deszcze meteorów

Obserwując spadające gwiazdy, istnieje wiele rodzajów rojów, które wywołują deszcz meteorów. Wśród nich wyróżniamy:

Kwadrantydy – rój aktywny na początku stycznia. Poruszają się z prędkością ok 41 km/s, którą uznaje się za średnią. Jego maksymalna aktywność jest bardzo krótka i gwałtowna – długość piku to ok 6-8 h.

Lirydy – pojawiają się w drugiej połowie kwietnia. Są dość szybkie, ich prędkość wynosi ok 49 km/s. Ich obserwacje najlepiej prowadzić ok. godziny 21.

Eta Akwarydy następują po Lirydach i trwają do końca maja. Ich maksymalna aktywność przypada z reguły na początek maja. Mają długie smugi, przez co są łatwe do zauważenia. Cechuje je też duża prędkość – aż 66 km/s.

Perseidy to najbardziej znany rój na świecie, regularnie się pojawia. Możemy je zaobserwować od połowy lipca do drugiej połowy sierpnia. Natomiast jego kulminacja następuje w połowie sierpnia.

Drakonidy pojawiają się na niebie na początku października, co roku.

Orionidy występują w okresie między początkiem października, a początkiem listopada. Ich maksimum przypada natomiast na okres drugiej połowy października. Mają tą samą prędkość, co Eta Akwarydy. 

Leonidy są rojem aktywnym w środkowej części listopada, a ich deszczu możemy spodziewać się ok 17-18 listopada. Są to najszybsze meteory, poruszają się z prędkością aż 72 km/s. 

Geminidy można obserwować w grudniu, zwłaszcza w jego połowie. To najmłodszy rój, odkryty dopiero w XIX wieku.

Spadające gwiazdy w pierwszej połowie roku 2024

Pierwsze szanse na wypatrywanie gwiazd na niebie pojawiły się już 3 i 4 stycznia. Były to Kwadrantydy. Jeśli niebo nie było tego dnia zachmurzone, obserwacja powinna przebiec bez przeszkód.

Kolejny deszcz meteorów pojawi się dopiero w kwietniu i maju. 21 i 22 kwietnia gwiazdami z maksimum będą Lirydy. Z uwagi na bliskość pełni Księżyca, obserwacje w tym dniu mogą być nieco utrudnione. Na początku maja (4-5) gwiazdy na niebie ponownie odtworzą swój spektakl. Będą to tym razem Eta Akwarydy. Warunki do obserwacji powinny sprzyjać, gdyż będzie to okres przed nowiem księżyca.

Letnie niebo zapełni się gwiazdami dwukrotnie. 27 i 28 lipca na niebie widoczne będą Południowe Delta Akwarydy. Najbardziej wyraźne będą w pierwszej połowie nocy, w okolicach godziny 23:30.

Perseidy pierwszy raz aktywne będą między 17 lipca a 24 sierpnia. 12 sierpnia osiągną maksimum. Tego dnia Księżyc będzie znajdował się w pierwszej kwadrze, najlepszą porą do obserwacji będzie zatem północ, gdyż o tej godzinie blask księżyca nie powinien utrudniać obserwacji.

Podniebny spektakl w drugiej części roku 2024

Spektakl w drugiej połowie roku rozpoczną 8 i 9 października Drakonidy, kiedy to osiągną swoje maksimum. W tym czasie księżyc będzie zbliżał się do pierwszej kwadry, więc obserwacje najlepiej zacząć ok. północy.

Na listopadowym niebie, jeśli dopisze pogoda, warto wypatrywać Leonidów. 18 listopada przypada moment ich maksimum, a obserwację najlepiej prowadzić w II połowie nocy.

Ostatni w bieżącym roku deszcz meteorów nastąpi w połowie grudnia. 13 grudnia ziemską atmosferę przetną bowiem Geminidy, które tego dnia będą znajdowały w swoim maksimum. Ta noc obfitować będzie również w zakrycie Plejad przez Księżyc. Bez wątpienia będzie to niezwykłe zwieńczenie podniebnych pokazów w 2024 roku.

Autorka: Sylwia Zaroślińska

Fot. Canva