Mądrość – więcej niż inteligencja

Czym jest mądrość? Teorii na ten temat jest chyba tyle samo lub więcej niż teorii inteligencji. Wielu, którzy zapisali się na kartach historii postrzegało ją inaczej, jednakże każdy na swój sposób miał rację. Nie ma i nie będzie jednej teorii zwanej mądrością, osobowością czy też inteligencją. Istnieje tutaj duże pole manewru i czasem trzeba spędzić trochę czasu, aby zrozumieć, co najwięksi mieli na myśli. Żaden człowiek nie rodzi się mądry, wrodzona jest jedynie inteligencja ogólna. Nabiera się jej wraz z wiekiem oraz doświadczeniem zbieranym przez całe życie.

Mądrość a inteligencja

Co ważne, inteligencja troszkę różni się od mądrości. Można być inteligentnym, ale mieć niedobór mądrości, prawie tak jak witamin. W drugą stronę działa to inaczej – osoby mądre mają wiele wspólnego z inteligencją. Tutaj pojawia się empatia, która opisana jest w okrojony sposób, a biegnie w silnej korelacji między innymi z otwartością umysłu. Empatia wiąże się oczywiście również z mądrością, jak i inteligencją emocjonalną. Jeżeli komuś, kto posługuje się jedynie umysłem racjonalnym i nie kieruje się sercem, wydaje się, że jest inteligentny czy też mądry… to ma rację, że mu się wydaje. Potocznie mądrość nazywa się umiejętnością wykorzystania posiadanej wiedzy w życiu. Najlepiej mądrość określili ludzie, których już z nami nie ma, ale ich dusza i twórczość pozostanie na zawsze. To na nich będę opierać swoje analizy.

Postrzeganie osób mądrych

Jak postrzegane są osoby mądre w naszym społeczeństwie? Podobnie jak inteligentni ludzie. Najczęściej będzie to profesor lub osoba medialna z wieloma tytułami, czy ktoś, kto się dobrze uczył i skończył szkołę z samymi wyróżnieniami. Będzie to również osoba, która myśli, że ma rację, nieważne, czy mówi zgodnie z prawdą, czy badaniami naukowymi. W naszym społeczeństwie nie słucha się osób, które mają rację, ale tych, które sprawiają największe wrażenie, że ją mają. Ilość posiadanych zer na koncie i pozycja w społeczeństwie też mają znaczenie. Wystarczy być znanym, wspomnieć coś o zagrożonej demokracji, aborcji lub tematach zastępczych, których w mediach mnóstwo i można zapełnić urny wyborcze.

Zbigniew Pietrasiński o mądrości

W swojej książce Mądrość czyli świetne wyposażenie umysłu Zbigniew Pietrasiński wyróżnił 6 przejawów mądrości:

1. Przejawianie krytycznego stosunku do własnej wiedzy – mówiąc krótko słowa Sokratesa „wiem, że nic nie wiem”. Polega na przyjęciu pokornej postawy pomimo posiadania ogromnej wiedzy w danym zakresie. Takich ludzi dotyka tak zwany „syndrom oszusta” (brzmi okrutnie, lecz mylnie), który według nomenklatury jest zjawiskiem polegającym na wątpieniu we własne kompetencje i umiejętności. Zawsze znajdzie się coś do poprawy czy też nauczenia. Jeszcze nikt nie posiadł całej wiedzy tego świata.
2. Ujmowanie spraw w szerokim kontekście – czyli zdolność jednostki do odwołania się do szerokiego spektrum dzieł literackich, kultury, historii czy też filozofii.
3. Szukanie uzasadnień – ciężko jest mi to pojąć. Czy chodzi tu o to, aby potrafić zrozumieć to, co dzieje się wokół nas i szukać właśnie uzasadnienia? Czy warto, a także trzeba uzasadniać całe zło, które nas otacza, obok którego ludzie przechodzą obojętnie i komentują słowami „tak jest i nie da się nic zmienić”? Czy można uzasadniać kogoś, kto znęca się, czy to nad człowiekiem, lub zwierzęciem?
4. Unikanie myślenia życzeniowego – jest wyłączeniem umysłu racjonalnego, tego, który pozwala nam spojrzeć na świat obiektywnie. Ślepa wiara w to, że coś nam się uda lub, że dokonamy czegoś, co nie jest realne. Jest w pewnym sensie ucieczką od rzeczywistości. Prowadzić może do problemów związanych ze zdrowiem psychicznym.
5. Patrzenie z wielu perspektyw – coś, co kuleje w naszym społeczeństwie. Podając za przykład samo ocenianie ludzi, większość osób dokonujących oceny drugiego człowieka, nie ma pojęcia na temat tego jak wyglądała przeszłość danej osoby. Dostrzega jedynie efekt końcowy. Nie ma pojęcia na temat tego jak wygląda podejście do życia czy też schematy myślowe drugiej osoby. Nie potrafi przyjąć perspektywy widzenia drugiego człowieka. Nie ma bladego pojęcia na temat własnej osoby, co wiąże się z samoświadomością, jak więc może ocenić kogoś innego?
6. Przewidywanie konsekwencji – przyjmijmy, że ktoś kradnie. Mądrość w tym przypadku polega na tym, że dany człowiek przyjmuje do wiadomości, że kiedyś może zostać złapany. Jeżeli jest inteligentny oraz mądry to wszelkimi sposobami będzie unikać złapania i często będzie mu się to udawać. Jak długo tego nikt nie wie, nawet on. Kolejnym przykładem będzie picie alkoholu lub zażywaniu narkotyków. Nie mówiąc już o tym, że można się uzależnić, czy osoby mniej mądre zdają sobie sprawę, że prędzej czy później pojawią się problemy zdrowotne, a wraz z tym płacz?

Najmądrzejsi ludzie naszych czasów

Teraz najważniejszy aspekt, czyli to, co pozostawili nam najmądrzejsi ludzie naszych czasów, czyli ci, którzy za swojego życia często byli uznawani za wariatów, a jak to mawiał Arystoteles „Nie ma wielkiego geniuszu, bez dotyku szaleństwa”. Sokrates był bardzo ciekawy. Teraz przedstawia się go jako wielkiego mędrca oraz filozofa. Za życia był wyśmiewany oraz szykanowany przez „starszyznę”, lecz uwielbiała go młodzież, do której chętnie przemawiał. Skazano go na śmierć za deprywację młodzieży oraz odejście od bogów, co było nieprawdą. Odchodząc z tego świata powiedział do swoich uczniów „największym przegranym będą Ateny”. Wracając do inteligencji emocjonalnej, czy ktoś zdaję sobie sprawę jak wielką siłę mają takie słowa człowieka, który wie, że wkrótce straci życie? Czy kiedyś narracja się zmieni i mądrzy ludzie zostaną docenieni nie po śmierci, ale za życia? Nie.

Mądrość ponadprzeciętna

Jak wyglądają i zachowują się osoby, których mądrość będzie trochę wyższa niż przeciętnie?

W zależności od wieku, płci oraz tego, z czym spotkali się w życiu będą różni, ale będą przedstawiać podobne przekonania, tezy. Mają jednak to do siebie, że cenią sobie spokój i ciszę. W towarzystwie najczęściej siedzą z boku i odzywają się jedynie, gdy ich słowa będą mogły mieć wpływ na jakość dalszej konwersacji. Co za tym idzie, są świetnymi słuchaczami, jak i obserwatorami. Przejawiają nie tylko krytyczne podejście do swojej wiedzy, ale także do wszystkich informacji, które do nich dotrą. Czytając coś w internecie lub oglądając w mediach będą się zastanawiać, czy brać to za pewnik. Sprawdzą w wielu źródłach, a później przepuszczą to przez swój filtr. Posiadają zdolność do samodzielnego myślenia w przeciwieństwie do tych, którzy wierzą we wszystko, co usłyszą lub zobaczą. Podczas oceny kogoś lub czegoś nie będą kierować się osobistą niechęcią, nienawiścią czy też emocjami. Będą patrzeć obiektywnie z wielu perspektyw. „Bardzo mało ludzi umie myśleć, ale jakiś pogląd chce mieć każdy. I cóż pozostaje innego, jak przejąć gotowy pogląd od innych, zamiast wypracować go samemu” (Arthur Schopenhauer).

Łatwo przychodzi im przyznanie się do błędu lub swojej niewiedzy. Posiadają ogromne poczucie humoru i potrafią śmiać się z siebie samych. Sprawnie dostrzegają wszechobecną manipulację i odczuwają smutek spowodowany tym, że nawet gdyby próbowali to spotkają się z wyśmianiem. Potrafią sprawnie manipulować ludźmi oraz być bardzo przebiegłymi. Często w pracy będą udawać, że czegoś nie potrafią, aby uniknąć robienia nudnych i trywialnych rzeczy – „mają ludzi od tego” (Emsi). Nie patrzą na innych z góry oraz nie interesują ich tytuły czy też pieniądze. Często można znaleźć ich wśród psychologów, pedagogów czy też psychoterapeutów. Jednymi z najmądrzejszych ludzi poprzedniego wieku byli Zygmunt Freud i Carl Gustav Jung. Prawdziwa mądrość polega na tym, że nie myślimy jedynie o sobie, a to byli ludzie, którzy często pomagali biednym za darmo, w czasach, w których psychoterapia i psychiatria była zarezerwowana dla co najmniej średniej klasy społecznej. Czy ktoś ma odwagę nazwać ich wariatami? Zaznaczam również, że mądrość polega na tym, aby wątpić w to, co napisałem.

Czym jest mądrość?

Czym jest mądrość i czy jest potrzebna w naszym społeczeństwie? Otóż mądrość nie jest obecnie wskazana ani wymagana. Człowiek rodzi się i jest kołem zębatym, które musi zmieścić się w wielkiej machinie, jaka będzie nim sterować. Będąc jeszcze małym dzieckiem idzie do szkoły, która uczy go nie jak myśleć, ale co myśleć. Programuje go w sposób, aby po zakończeniu edukacji pójść do pracy i zastanawiać się jedynie nad tym jak zarabiać pieniądze. Czy ktoś uczył się z mojego pokolenia pracować nad poczuciem własnej wartości w szkole? Zadaniem szkoły nie jest stworzenie myśliciela, ale pracownika. Wymaga się od niego, aby znalazł sobie drugą połówkę i stworzył kolejne koło zębate, które będzie dokładać swoją cegiełkę do systemu. Raz w roku może pojechać sobie na urlop, znaczy się w naszych warunkach będzie to najczęściej remont lub dodatkowa praca. Nie mają głębszych refleksji na temat życia i kierują się zasadą przyjemności i konsumpcjonizmu. Nie jest to oczywiście ich winą, bo tak działa rzeczywistość.

Osobiste spojrzenie na mądrość

Wracając do tego, czym jest mądrość, bo sam nie wiem, za głupi jestem. To wszystko z internetu i mądry kolega mi pomagał… Według bodajże psychologów, jeżeli ktoś rozmawia sam ze sobą nie zawsze oznacza to szaleństwo czy też chorobę psychiczną, ale może być oznaką intelektu. Zawsze wydawało mi się, że nas trzech coś łączy, nie tylko to, że jeden jest głupszy od drugiego. To nie ja pisałem, tylko ten drugi i trzeci. Wielu mądrych ludzi nawet nie jest świadoma swojej mądrości i myślą, że każdy człowiek myśli podobnie do nich. Jakże wielu z nich nie jest w stanie w to uwierzyć. Tym różnią się osoby mądre od tych, którym się wydaje.

Mądrość jest o tyle ciekawym tematem, że jest prawie zakazana, tak jak niektóre książki, które budują świadomość. Niektórzy ludzie nie chcą, abyście byli świadomi, bo wtedy jesteście zagrożeniem.

Mądrość pojawia się u człowieka nie tylko przy czytaniu książek czy wskutek doświadczeń zbieranych przez życie. Niektórzy nie prowadzą refleksji i nie uczą się na własnych błędach. Najczęściej świadomość u takich osób pojawia się dopiero na łożu śmierci. Świadomość biegnie w ścisłej korelacji z mądrością. Mawia się, że ludzie mądrzy potrafią panować nad emocjami, jest to często prawda, ale nie zawsze, wyrazy mi się kończą, nie rozwinę myśli.

Słowa, które pozostawił po sobie Carl Gustav Jung są najprawdziwszą z prawd: „nie ma prawdziwej świadomości bez cierpienia oraz uświadomienia i zrozumienia swojej ciemnej strony”.

Autor: Damian Pasterczyk

Fot. Canva