Syndrom wypalenia zawodowego. Czym jest i jak go rozpoznać?

Wielu z nas doświadcza w swojej karierze zawodowej przemęczenia, spadku energii czy znudzenia wykonywanymi codziennie czynnościami. U niektórych taki stan to tylko tymczasowy epizod. Część z nas jednak narażona jest na poważne zaburzenie funkcjonowania zawodowego, definiowane jako syndrom wypalenia zawodowego. Statystyki pokazują, że problem ten może występować nawet u co czwartego Polaka. I dotyka nie tylko pracowników z długim stażem ale również ludzi młodych, którzy dopiero wkraczają na rynek pracy. Ignorowanie problemu wypalenia zawodowego może skutkować obniżeniem nastroju, pogorszeniem relacji rodzinnych, a nawet depresją.

Wypalenie zawodowe – definicja

Pojęcie wypalenia (z ang. burnout) po raz pierwszy wprowadził w latach 70-tych amerykański psychiatra Herbert Freudenberger. W gronie osób zajmujących się wolontariatem zauważył pewną zmianę w ich samopoczuciu. Otóż u osób, które mocno angażowały się w działalność charytatywną, po pewnym czasie nastąpił znaczący spadek motywacji oraz entuzjazmu. Na końcu całego procesu występowały symptomy psychosomatyczne. Dalsze obserwacje oraz wywiady tylko potwierdziły te zachowania u pracowników innych branż. Syndrom wypalenia zawodowego wiązano wówczas ze stresującymi profesjami – u lekarzy, w służbie więziennej czy wśród pracowników socjalnych. Obecnie wypalenie zawodowe dotyka pracowników różnych zawodowych dziedzin – artystów, marketingowców, informatyków, handlowców, nauczycieli. Amerykańska psycholożka społeczna Christina Maslach, wyróżniła trzy elementy składające się na wypalenie zawodowe. To emocjonalne wyczerpanie, depersonalizacja oraz obniżenie samooceny.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego statystyczny Polak w pracy spędza 33,5 roku. Również coraz więcej osób po przejściu na emeryturę pozostaje aktywnymi zawodowo. Trudno jest w tym pędzącym świecie zadbać o równowagę między pracą, a życiem prywatnym. Stres, ciągły pośpiech, silna presja ze strony szefa czy nadmiar obowiązków to główne przyczyny wypalenia zawodowego. Do tego dochodzą nadgodziny, zła organizacja pracy, konflikty ze współpracownikami. Często pomimo długiego stażu pracy i doświadczenia zawodowego nie mamy możliwości rozwoju i awansu. Perspektywa pracy na tym samym stanowisku i wykonywanie tych samych obowiązków przez kolejne lata tylko pogłębiają frustrację.

Objawy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe nie jest wynikiem jednego wydarzenia, lecz efektem długotrwałego procesu. Pierwsze jego objawy łatwo jest zbagatelizować. Przecież każdemu z nas niejednokrotnie nie chciało się wstać rano do pracy. Sama myśl o spędzeniu kilku godzin w biurze bywała przytłaczająca. Najczęstsze objawy wypalenia zawodowego to:

• chroniczne zmęczenie – osoby doświadczające wypalenia często skarżą się na ciągłe zmęczenie i brak energii
• problemy ze snem/bezsenność – stres powoduje wydzielanie adrenaliny oraz noradrenaliny, co przekłada się na problemy z zaśnięciem, w konsekwencji czego rano budzimy się zmęczeni
• wahania nastroju – doświadczanie różnych, skrajnych stanów emocjonalnych, od euforii po zniechęcenie i przygnębienie
• dolegliwości psychosomatyczne – bóle brzucha i głowy, duszności, drętwienie kończyn
• problemy z koncentracją – niemożność skupienia uwagi na wykonywanej czynności, problem z zapamiętywaniem informacji

Jak leczyć wypalenie zawodowe?

Problem wypalenia zawodowego dotyka coraz więcej osób aktywnych zawodowo. Eksperci alarmują, że wypalenie zawodowe może prowadzić do pogłębienia lub rozwoju chorób psychicznych np. depresji. Powoduje pogorszenie komfortu życia i wpływa negatywnie na relacje społeczne, rodzinne. A więc dotyczy nie tylko życia zawodowego, ale również prywatnego. Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym? Jeśli czujemy, że nadmiar obowiązków nas przerasta i powoduje nadmierny stres, warto w pierwszej kolejności porozmawiać z szefem. Możemy poprosić o zmianę organizacji pracy, zabranie części obowiązków lub też zatrudnienie pracownika do pomocy. Jeśli wszystkie te zabiegi nie przyniosą pożądanego efektu, warto pomyśleć o zmianie pracy lub nawet branży. Nie bójmy się również szukać pomocy u specjalistów. Często to psycholog lub psychoterapeuta pomaga znaleźć źródło problemu i podpowiada jakie kroki podjąć aby sobie z nim poradzić. Niestety w większości zawodów nie da się całkowicie wyeliminować stresu. Warto jednak nauczyć się różnych technik radzenia sobie ze stresem i napięciem psychicznym.

Autorka: Małgorzata Budnik

Fot. Canva