Poznaj razem z nami historię i sposób obchodzenia tego wyjątkowego dnia na przełomie lat – i nie, nie jest to święto socjalistyczne. Ma swoje początki znacznie wcześniej.
Dzień Kobiet – początki
Chociaż niektórzy uważają, że Dzień Kobiet powstał w okresie PRL-u jako “upamiętnienie wkładu kobiet w umacnianie przyjaźni między narodami i walkę o pokój”, w rzeczywistości jego początki sięgają już czasów rzymskich. W tamtym czasie obchody tego dnia oznaczały głównie oddawanie czci bogini Junonie – opiekunce życia kobiet. Ówczesne kobiety modliły się o szczęście w życiu małżeńskim i otrzymywały prezenty od swoich mężów. Niektóre przekazy podają, że oddawanie czci kobietom ma związek z rzymskimi obchodami Martonaliów. Było to święto macierzyństwa, płodności i pierwiastka żeńskiego w naturze. Z tej okazji kobiety traktowano w sposób szczególny, wręczano im prezenty i spełniano ich życzenia.
Międzynarodowy Dzień Kobiet
Międzynarodowy Dzień Kobiet to w założeniu hołd złożony sufrażystkom za ich walkę w uzyskaniu równouprawnienia dla kobiet, równe traktowanie ich w pracy i identyczną, jak w przypadku mężczyzn, wypłatę za tę samą pracę. Jeśli chodzi o wskazanie czasowe rozpoczęcia stosowania tego określenia, wywodzi się ono z ruchów robotniczych na terenie Ameryki Północnej i Europy. Za jego początek uznawany jest rok 1957, kiedy to pracujące w fabryce bawełny kobiety rozpoczęły strajk żądając skrócenia dnia pracy i otrzymywania pensji w wysokości odpowiadającej wysokości wypłaty mężczyzn.
Pierwsze obchody Narodowego Dnia Kobiet przypadły na 28 lutego 1909 roku w USA. Zapoczątkowała je Socjalistyczna Partia Ameryki. Rok później Międzynarodówka Socjalistyczna w Kopenhadze ustanowiła obchodzony globalnie Dzień Kobiet. Jego założenia opierały się na idei praw kobiet i budowaniu społecznego poparcia dla ustanowienia powszechnych praw wyborczych dla nich. 19 marca 1911 roku po raz pierwszy Międzynarodowy Dzień Kobiet obchodzono w Austrii, Danii, Niemczech i Szwajcarii. Kobiety domagały się prawa do głosowania i pełnienia stanowisk publicznych, prawa do pracy i szkoleń zawodowych. Opowiadały się też za zaprzestaniem ich dyskryminacji w pracy.
Początki Dnia Kobiet w naszym kraju
Chociaż, jak wspomnieliśmy w powyższym akapicie, święto kobiet na świecie świętowano jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, w naszym kraju obchodzić zaczęto je dopiero po drugiej wojnie światowej. Zmieniono jednak jego datę z 19 marca na 11 dni wcześniej, 8 marca. Podobno data ta związana jest z protestami rosyjskich kobiet podjętymi w 1913 roku, a następnie w 1917, bez zgody władz, które stanowczo zakazały tego typu działań. Data ta powiązana jest także z walką sufrażystek angielskich o prawa polityczne.
W roku, w którym zakończyła się druga wojna światowa, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych. Był to pierwszy międzynarodowy dokument potwierdzający zasadę równości kobiet i mężczyzn. W ciągu wielu lat swojej działalności ONZ brała udział w opracowywaniu międzynarodowych strategii, standardów, programów i celów promujących podwyższanie statusu kobiet. Za “lata świetności” Dnia Kobiet uznaje się okres PRL-u. Wówczas obchodzono ten dzień obowiązkowo zarówno w szkołach, jak i zakładach pracy. Święto to stanowiło “okazję” do wręczania kobietom rajstop, ręcznika, ścierki, mydła czy kawy.
Efekt Matyldy
Niewątpliwie, jeśli mówimy o prawach kobiet i ich walce o nie, warto wspomnieć, że zanim udało się je wywalczyć, kobiety nie miały możliwości podejmowania pracy ani prowadzenia badań naukowych. Z tego powodu nawet jeśli to kobiety były odpowiedzialne za osiągnięcia naukowe, ich personalia pomijano w wymienianiu autorów danego dzieła. Jedna z historyczek nauki, Margaret Rossiter, zauważyła, że dysproporcje między osiągnięciami kobiet i mężczyzn w dziedzinie nauki mogą wynikać z faktu dyskryminacji tych pierwszych i ich pracy przez kolegów po fachu. Powiedziała też, że można je porównać do dysproporcji między sławnymi i nieznanymi naukowcami, mającymi wynikać z efektu św. Mateusza (zasada socjologiczna o ubożeniu osób biednych i bogaceniu się bogatych).
Z jej wniosków narodziła się hipoteza tzw “efektu Matyldy”. Nazwa zjawiska wywodzi się od imienia amerykańskiej działaczki na rzecz praw kobiet – Matildy Gage. To ona jako pierwsza pod koniec XIX wieku zauważyła dyskryminację kobiet w środowisku ich naukowych osiągnięć. Cały proces niejednokrotnie ocierał się o groteskę – mowa tu np o anorexia scholastica. Chociaż jest to oczywiście występująca pod współczesną nazwą anoreksja w XIX wieku rozpowszechniano mit, jakoby byłaby to nieuleczalna choroba psychiczna dotykająca kobiety, które nadmiernie się dokształcają.
Kobiety dotknięte “efektem Matyldy” i skutkiem faworyzacji mężczyzn przez komisję noblowską
W historii świata mieliśmy wiele przykładów kobiet, których umiejętności, tezy czy nawet istnienie były negowane tylko ze względu na ich płeć, a także niesprawiedliwie potraktowanych przez komisję noblowską z tej samej przyczyny. Wśród nich możemy wymienić np:
- Trotulę. Była ona włoską lekarką żyjącą na przełomie XI i XII wieku. Po jej śmierci dzieła, które napisała zaczęto publikować jako dzieła mężczyzn, a wkrótce zaprzeczano również temu, że taka osoba żyła,
- Jacqueline Felice de Almania – również była włoską lekarką. Praktykowała metodę leczenia w Paryżu w XIV wieku do czasu, aż sąd nie zakazał jej tego z powodu jej płci, chociaż istniały dowody potwierdzające, że jest najlepszym specjalistą w mieście,
- Rosalind Franklin. Jako pierwsza odkryła helikalna strukturę DNA. Nie otrzymała Nobla, bo zmarła 4 lata zanim jej następcy dokonali tego samego przełomu, a niektóre podręczniki do dziś nie opisują jej jako autorki tego odkrycia,
- Mary Whiton Calkins. Chociaż spełniała wszystkie wymagane warunki, nie dostała tytułu doktora na Uniwersytecie Harvarda,
- Karen Horney. Wyrzucona z Nowojorskiego Instytutu Psychoanalizy za sprzeciw wobec dyskryminacji kobiet w psychoanalizie i sprowadzaniu ich roli społecznej do wyłącznej pracy w domu,
- Cecilia Payne-Gaposchkin. Nie dowierzano, gdy twierdziła, że gwiazdy składają się w większości z wodoru. Jednak gdy jej rywal – Henry Norris Russell – napisał pracę na ten temat w 1929, przyjęto ją bezkrytycznie.
Niesprawiedliwość noblowska dotknęła z kolei np:
- Friedę Robscheit-Robbins – współpracowała z trzema mężczyznami nad wykorzystaniem tkanki wątroby w leczeniu niedokrwistości złośliwej. Gdy zespół otrzymał w 1934 roku nagrodę pieniężną, podzielił się nimi z kobietami, które ich wspomagały, m.in. z Friedą,
- Naukowcy, którzy jako pierwsi opisali zjawisko rozszczepienia jądra atomowego, nie zostali sprawiedliwie uhonorowani Noblem. Nagrodę dostał tylko jeden z nich, a pozostałą dwójkę – Otto Frischa i Lise Meitner pominięto,
- W 1950 roku Cecil Powell zdobył Nobla za użycie emulsji światłoczułej i wytworzenie specjalnej emulsji jądrowej do badania procesów jądrowych i za odkrycia związane z mezonami, dokonane przy zastosowaniu tej metody. Chociaż pionierskie dokonania w tej dziedzinie miała również Marietta Blau, nie otrzymała żadnej nagrody,
- W 1956 roku dwoje amerykańskich naukowców wysnuło teorię, że w rozpadzie beta łamana jest parzystość. Rok później Chien-Shiung Wu we współpracy z National Institute of Standards and Technology przeprowadziła eksperyment obrazujący to zjawisko. Za swój udział nie otrzymała żadnej Nagrody, która przypadła autorom teorii.
Tradycje i sposób obchodzenia Dnia Kobiet na świecie
Dzień Kobiet nie jest obchodzony wyłącznie w Polsce. Jako międzynarodowe święto przyjęło się też u naszych bliższych i dalszych sąsiadów. Powszechnie przyjęło się, że mężczyźni wręczają znajomym paniom kwiaty, słodycze czy drobne upominki. Tak jest np. w Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Brazylii i na Węgrzech. Istnieją jednak państwa, w których ten dzień świętuje się hucznie.
We Włoszech przygotowania do 8 marca trwają kilka dni. W miastach rozwiesza się plakaty i ulotki przypominające o tym ważnym dniu. Kwitnąca w tym okresie żółta mimoza to znak włoskiego kobiecego temperamentu – szczęścia, piękna i oporności zarazem.
Czy bez kwiatka lub prezentów można celebrować Dzień Kobiet? Taki zwyczaj panuje w Wielkiej Brytanii, gdzie mieszkańcy stawiają na kulturę, biorąc udział w wystawach oraz wykładach. Dotyczą one sposobów na poprawę różnych dziedzin życia kobiet.
Połowa dnia wolnego od pracy – w Chinach taki przywilej od swojego szefa mogą dostać kobiety z okazji swojego święta. Ponadto w wielu sklepach można skorzystać ze specjalnych promocji. Klasyczne upominki od mężczyzn również są mile widziane.
Dzień Kobiet w innym wydaniu
Rumunia i Portugalia to państwa, w których kobiety są obdarowane kwiatami i prezentami. Oprócz tego dość wyróżniającym i ciekawym pomysłem jest organizacja przyjęć czy spotkań we wspólnym i tylko żeńskim gronie.
Nie wszędzie radośnie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Kobiet. To smutne wyróżnienie należy do Iranu. Ten dzień jest powodem stosowania przemocy w Teheranie. Na początku marca 2007 r. policja pobiła około 100 osób, które planowały zgromadzenia, aresztując przy tym wiele kobiet. Były zamknięte w odosobnieniu i przesłuchiwane. Z tego względu irańskie władze postanowiły zabronić świętowania tego dnia.
Z okazji dzisiejszego święta życzymy Paniom zdrowia, spełnienia marzeń i wiary w siebie i swoje możliwości. Bowiem jak pokazały nam Islandki, czy reprezentantki innych narodów na przełomie wieków walczących o lepszy świat dla siebie i swoich potomnych, kobiety zjednoczone wspólną ideą i celem są nieposkromioną siłą zdolną sięgnąć po rzeczy z pozoru niemożliwe do zdobycia.
Autorzy: Sylwia Zaroślińska, Marek Giec
Fot. Canva
