Gdy rozpoczynamy nowy związek, mamy wiele nadziei i oczekiwań. Chcemy, by się udał i był stabilny. Mamy także pewne wyobrażenia dotyczące osoby, z którą wchodzimy w relację romantyczną. Niestety na początku każdej relacji ludzie nie pokazują się w pełni takimi, jakimi są. Dopiero z czasem widzimy ich prawdziwą twarz. Narcyz też umie grać i to bardzo dobrze.
Na początku związku wydaje nam się, że spotkaliśmy ideał. Narcyz potrafi słuchać, zachowuje się tak, jak chcemy. Jednak po okresie miodowym następuje zmiana o 180 stopni. Staje się on zimny, zaborczy, zazdrosny. Najgorsze, że wcześniej wydawało się, że jesteśmy dla niego całym światem. Teraz zachowuje się, jakby interesował się wyłącznie sobą.
Kim w ogóle jest narcyz?
Według podręcznika diagnostycznego pod tytułem: Diagnostyczny i statyczny podręcznik zaburzeń psychicznych, „narcystyczna osobowość to utrwalony wzorzec zachowań, który rozwijał się w trakcie dojrzewania jednostki”.
Zaburzenia narcystyczne są bardzo złożone. Osoba z tego typu przypadłością popada w wiele skrajności. Z jednej strony koncentruje się tylko na sobie, na sukcesach zawodowych, osobistych i na swoim poczuciu ważności. Z drugiej zaś cierpi, gdyż czuje wewnętrzną pustkę i bezsens swojego istnienia. Osobowość ta jest bardzo złożona i nie ogranicza się do pokazywana innym, że ma ogromne poczucie własnej wartości.
W pierwszej chwili, gdy go poznamy, wydaje nam się, że ma duże poczucie własnej wartości. Swoje zdanie, uważa za najważniejsze i jedynie słuszne. Bardzo często kłamie, zwykle na swój temat. W jego opowieściach zawsze jest super bohaterem. Jest najpiękniejszy, najmądrzejszy, inni ludzie przy nim prezentują się słabo. Oczywiście zwykle jemu się tylko tak wydaje. Bardzo często manipuluje swoimi ofiarami, by myślały, że chce dla nich dobrze i wie lepiej co dla nich dobre.
Narcyz w związku
Najważniejszym celem narcyza jest przejęcie kontroli nad swoim partnerem. Bardzo często stosuje różnego rodzaju przemoc. Od gaslightingu, po przemoc psychiczną czy ekonomiczną. Na początku trudno dostrzec, że coś jest nie tak. Jednym z pierwszych sygnałów jest nasze złe samopoczucie. Może to być smutek, lęk, poczucie ciągłego obserwowania przez partnera. W związku z narcyzem trudno nam zachować autonomię i niezależność. Potrzeba kontroli i podporządkowania sprawia, że musimy robić wszystko, czego on chce. Jeśli tak nie robimy, pojawiają się szantaże, manipulacje, argumenty, dlaczego nie mamy racji. Narcyz zawsze podkopuje naszą pewność siebie i zdolności. Ciągle krytykuje i poniża, by choć na chwilę poczuć się lepiej.
Narcyz ma w zanadrzu wiele taktyk obniżania naszej pewności siebie. Gdy uwierzymy, że coś jest z nami nie tak osiągnie dominację nad nami i związkiem. Oto kilka metod jak tego dokonuje.
Gaslighting
Jedną z takich metod narcyza jest gaslighting. Jest to dość skomplikowana i trudna do wychwycenia metoda manipulacji. Ma na celu sprawienie, że przestajemy sobie ufać. Pamiętamy jakąś sytuację, którą chcemy przedyskutować z narcyzem. On jednak przekonuje nas, że taka sytuacja nie miała miejsca lub że źle coś odebraliśmy. W konsekwencji czego nasz osąd sytuacji i emocji wydaje nam się nieadekwatny. Przestajemy sobie ufać i wydaje nam się, że tracimy zmysły.
Znaki, że jesteśmy poddawani gaslightingowi:
- Mamy wrażenie, że wszystko, co robimy, robimy źle
- gdy coś idzie źle, zawsze mamy poczucie, że to nasza wina
- Czujemy się bardziej niespokojni i mniej pewni siebie, niż kiedyś
- Często zastanawiamy się, czy nie jesteśmy nadwrażliwi
- Zastanawiamy się, czy nasza reakcja na zachowania partnera jest adekwatna
- Zbyt często przepraszamy
- Mamy poczucie, że coś jest nie tak, ale nie wiemy dokładnie co
Przemoc emocjonalna
Narcyz bardzo często znęca się nad swoim partnerem emocjonalnie. Często wypowiada wobec niego krzywdzące słowa. Tego typu manipulacje mają na celu kontrolowanie i niszczenie swojej ofiary. Przemoc słowna to często wyzwiska obelgi i krytyka. Osobowości narcystyczne dobrze wiedzą, jak uderzyć w czuły punkt. Swoje okrucieństwo maskują udawaną troską. „Szantaż emocjonalny, zastraszanie, budowanie przekonania o ciągłym zagrożeniu to typowe metody w arsenale narcyza”.
Izolowanie od bliskich
Kolejnym typem przemocy jest izolowanie nas od naszych bliskich. Tym zagraniem narcyz chce całkowicie uzależnić nas od siebie. Bez innych czujemy się odizolowani, co ułatwia mu manipulowanie nami. Może powiedzieć, że nie lubi naszych znajomych, albo rodziny lub też, że za często spotykamy się z innymi i przez to cierpi nasz związek. Jeśli czujemy poczucie winy, że chcemy się spotkać z kimś innym, to wyraźny znak, że mamy do czynienia z narcystycznym partnerem.
Narcyz powoli przejmuje kontrolę i odizolowuje nas od osób, które kochamy i na których nam zależy. Daje mu to władzę i pełną kontrolę nad nami. Stajemy się w 100 procentach, zależni od niego.
Bombardowanie miłością
Narcyz także bardzo często bombarduje nas miłością. Ciągle okazuje nam uwagę i uczucie. Celem takiego działania jest wywarcie na nas wpływu. Nadmierna uwaga i okazywanie miłości bardzo dezorientują. Po fazie uwielbienia szybko przechodzi do oziębłości czy nawet agresji. Takie zmienne zachowania można zauważyć, gdy nasz partner ma narcystyczne zaburzenie osobowości. Zdrowa i zakochana osoba, okazuje nam uwagę i miłość zwykle w ten sam sposób. Nie przeplata ich nagłymi falami zazdrości czy obojętności. Chce naszego szczęścia i z daleka widać jej prawdziwe intencje. W przypadku narcyza często jesteśmy zdezorientowani i zamyśleni. Nie wiemy, co myśleć i zastanawiamy się, z czego wynikają tak zmienne zachowania.
Naruszanie prywatności
Osoba narcystyczna chce czuć, że ma nad nami kontrolę. Będzie przesadnie o wszystko pytać, np. co i kiedy chcemy zrobić. Musi wiedzieć o wszystkim przed czasem. Dość często nie poprzestaje na bardzo szczegółowych pytaniach. Narusza naszą przestrzeń poprzez sprawdzanie naszych maili, SMS-ów. Jest to bardzo duże naruszenie granic. Związek powinien opierać się na zaufaniu. Narcyz nigdy nikomu nie ufa do końca. Stąd też wynika jego chora obsesja na punkcie kontroli nad sytuacją czy innymi ludźmi.
Sygnały, że nasz chłopak to narcyz
- Lubi kontrolować
Osoba z zaburzeniem narcystycznym bardzo przytłacza innych. Chce wszystko kontrolować, nawet najmniejsze rzeczy w domu. Nie wybaczy nam, jeśli podejmiemy jakąkolwiek decyzję bez konsultacji z nim. Nawet jeśli dotyczy ona naszego zdrowia czy kariery zawodowej. „Tego rodzaju zachowania wykraczają nawet poza ramy zachować kompulsywno-obsesyjnych. Czasami kontrola ma nawet charakter nadużycia i wówczas trzeba bezzwłocznie postawić granice swojej odrębności jako jednostki”.
- Jest zazdrosny
Osoba narcystyczna jest zazdrosna praktycznie o wszystko. Nie pozwoli, by ktoś inny odebrał jej blask. W relacjach potrzebuje być nieustannie w centrum uwagi. Jeśli nasz partner kiepsko sobie radzi z naszymi sukcesami lub też podkopuje nasze poczucie wartości, przez co trudniej nam być zmotywowanym i osiągać swoje cele, to jest to bardzo alarmujący sygnał, że możemy mieć do czynienia z narcyzem. Narcyz uważa się także za wyjątkowego i chce, by inni to zauważyli. Potrzebuje być wielbiony i chwalony. Gdy, nie jest należycie doceniony i nie dostaje, tyle komplementów, ile chce, jest bardzo zazdrosny. Owo uczucie będzie miało na niego, jak i na nas bardzo negatywny i toksyczny wpływ.
- Nie umie się określić
Osoby narcystyczne nie umieją emocjonalnie się zaangażować w relacje z innymi ludźmi. Osoba zaburzona musi zawsze grać pierwsze skrzypce. Narcyz od swojego partnera wymaga ciągłego docenienia i podziwu. Gdy tego nie dostaje, idzie szukać tego, gdzie indziej. W wieloletnich związkach, gdy narcyz nie czuje się w pełni doceniony, nie umie dać nam poczucia stabilizacji. Osoby z tym zaburzeniem żyją w ciągłym strachu, że ktoś zauważy ich niską w rzeczywistości samoocenę. Dlatego też potrzebuje ciągłych zapewnień o tym, że jest wspaniały.
- Posiada nadmierną charyzmę i czar
Te pozytywne cechy człowieka, w przypadku narcyza są sposobem na manipulowanie innymi. Osoba z tym zaburzeniem dobrze wie, jak pokazać się, by inni ją polubili. Na początku jest bardzo popularna w gronie nowo poznanych ludzi. Narcyz wydaje się czarujący, czasami aż do przesady. Umie mówić tak, by wydawało się to szczere.
Inne sygnały
- Nie szanuje granic
Osoba z zaburzeniem narcystycznym wykorzystuje innych ludzi do realizacji swoich celów. Robi wszystko, by dopiąć swego. Często wykorzystuje swojego partnera i inne bliskie osoby. Okazuje względem swojej drugiej połówki umiarkowany szacunek i jest świadoma jej prywatności. Nie pokazuje jawnie, że jest najważniejsza, a druga osoba się dla niej nie liczy. Wie, że takie zachowanie spowoduje, że nie osiągnie swojego celu. Jednocześnie uważa, że ma prawo do wszystkiego w każdej sferze swojego życia. Rzeczy innych ludzi uważa także za swoje. Natomiast to, co ich, zawsze takie pozostaje. Narcyz bezustannie jest krytyczny względem swojego partnera i bliskich. Ciągle ocenia innych i jawnie krytykuje. Osoby narcystyczne zwykle swoje prawdziwie oblicze pokazują, gdy zamieszkają z kimś pod jednym dachem. Wtedy zaczynają czuć się pewnie i pokazywać swoją prawdziwą naturę. Partnerzy narcyza bardzo często cierpią i nie odchodzą od niego, ponieważ mają nadzieję, że się zmieni. Przecież na początku był taki ciepły i miły.
- Mistrz intryg
Osoby narcystyczne potrzebują ciągłych zmian. Chcą by nieustannie coś się działo. Dlatego też nierzadko uciekają się do knucia i intryg, by było ciekawiej. Bardzo często wchodzą w rolę ofiary, by inni im współczuli. Wpędzają swojego partnera w poczucie winy, gdy coś im się nie uda. Narcyz będzie ciągle kłamał i oszukiwał. Nie będzie miał nawet z tego powodu wyrzutów sumienia. Bardzo szybko przeżuci winę na nas. Gdy poczuje się niepewnie, czy źle będzie wmawiać, że to my się czegoś obawiamy. W rozumowaniu narcyza to inni są zawsze słabsi, nigdy on sam.
Skąd się bierze narcyzm?
Bardzo często osoby z tego typu zaburzeniem, były w domu traktowane inaczej. Mówiono im, że są nadzwyczajne. Przez co poczuli się lepsi od innych. Mężczyźni często uważali, że są wyżej od innych. Kobiety zaś, że są ładniejsze od innych przedstawicielek tej samej płci. „Rodzice, którzy z jednej strony zanadto koncentrują się na wyjątkowości dzieci, czasami przesadzają w pochlebstwach, a czasami dewaluują poprzez ostrą krytykę lub traktując chłodno, dając podłoże niepewności pod wpływem nadmiernej oceny. Dlatego, warto pamiętać, że istnieją głębsze aspekty narcystycznego zachowania – nie tylko egoizm, rozbuchane ego i brak współczucia dla innych”.
Warto zdać sobie sprawę także z faktu, że osoby narcystyczne mogą się zmienić. Praca z terapeutą może sprawić, że się odmienią. Ich życie stanie się lepsze. Jednak, by to się stało, muszą tego chcieć. Problem polega na tym, że narcyz często nie potrafi przyznać się sam przed sobą, że coś z nim jest nie tak. Gdy ktoś próbuje mu powiedzieć, że ma problem on natychmiast odbiera to jako atak. Będzie wmawiać innym, że to, co widzą w nim, jest w nich.
Narcyz podejmuje próby terapii. Zwykle jednak robi to dla własnych korzyści. Przyparty do muru umawia się na sesję i udaje, że chce się zmienić. Ta forma manipulacji sprawia, że jego partner w to wierzy i na razie nie myśli o rozstaniu. Narcyz przez chwilę zachowuje się lepiej. Z czasem jednak wszystko wraca i jest jak dawniej. Mały odsetek osób z tym zaburzeniem faktycznie chce się leczyć. To trudna walka, którą nie każdy chce wygrać, a przede wszystkim w ogóle zacząć. Jeśli jesteś w związku z narcyzem, musisz zastanowić się czy masz w sobie tyle siły, by próbować go zmienić i naprawić związek.
Autor: Patrycja Żero
Fot. Canva
